Mahmut Esat Efendi

Seydişehirli Mahmut Esat Efendi
(1274/ 1856 -1917)

Seydişehirli Mahmut Esat Efendi

Seydişehirli Mahmut Esat Efendi

1274 H. 1856 M. tarihinde, Seydişehir’de dünyaya geldi. Seydişehir’in ileri gelen ailelerinden Çopur Kadı oğullarından Güzel Emin Efendi’nin oğludur. Mahmut Esat Efendi pek çok hukukçu yetişen bir aileye mensuptu.

İlk tahsilini Seydişehir’de Ali Hoca Sibyan Mektebi’nde yaptıktan sonra, 1868-1869 yıllarında on üç yaşlarında iken İstanbul’a geldi. Rüştiyeyi orada bitirdikten sonra, Fatih Medresesi’nde Elbasanlı Abdülkerim Efendi’nin derslerine devam etti. Bu arada Menşe-i Muallimin-i Askeriy-ye adında ve idadi okullarına muallim yetiştiren okulda riyaziye, fizik, kimya, tabiiye ve astronomi gibi ilimleri tahsil etti. Erkân-ı Harp sınıfarına da devam ederek oradan da yüksek riyaziye öğretmenliği diploması aldı. Hukuk Mektebi’nin de ilk mezunlarındandı. Bâb-ı Vâlâ-i Fetva’da kurulan ilim heyetinin huzurunda imtihan vererek dersiam oldu.

Memuriyet hayatı Gülhane Rüştiye Mektebi hocalığı ile başladı. On bir sene İzmir Hukuk Mahkemesi Reisliğinde bulundu. İzmir’de Uşşaki-zade Halid Ziya ve Tevfik Nevzad Beylerle arkadaşlık etti. Bir taraftan da İzmir İdadisi’nde fen dersleri okuttu.

1896 yılında Maliye Nezareti Hukuk Müşaviri olarak İstanbul’a gelince Mekteb-i Hukuk-ı Şahane’de Mecelle ve hukuk tarihi, Mekteb-i Mülkiye-i Şahane’de hukuk-ı düvel, iktisat, İlahiyat Fakültesi’nde hukuk, iktisat ve din dersleri okuttu.

II. Meşrutiyet’in ilânından sonra da Maliye Müsteşarlığında ve Defter-i Hakânî Nazırlığı’nda bulundu. Memleketimizde ilk kadastroyu tatbik eden o idi. Mekteb-i Kuzad’da da devletler hukuku okuttu. Daha sonra Şura-yı Devlet Tanzimat Dairesi Reisliği’ne atandı. Bu görevde iken Konya’ya bağlı Isparta Sancağı’ndan Milletvekili seçilerek Meclis-i Mebusan’a girdi. 28 Mart 1917 tarihinde milletvekili iken vefat etti. Ve Fatih Türbesi Haziresi’ne defnedildi.

Merhum ayrıca, Sultan İkinci Ab-dülhamid devrinde ilmiye sınıfının en yüksek rütbesi olan Rumeli Kazaskerliği görevinde de bulundu. Arapça ve Farsça yanında İngilizce ve Fransızca da bilen Mahmut Esat Efendi, zamanının büyük âlimlerindendi.

M. Esat Efendi ile ilgili olarak Huzur Dersleri isimli eserde şu satırlara yer verilir:

“Ömrü boyunca durmadan çalışan bir zeka harikası, bir bilgi hazinesi olan Mahmud Esad Efendi, hemen hemen bütün ilimlerle meşgul olmuş ve çeşitli ilimlere dair bir çok eser yazmıştır. Dindar, halûk, güleryüzlü, kibar bir zat idi. Fevkalâde bir hitabet kudretine mâlik. Telkin kudreti pek yüksek hafızası da zekası gibi harika idi, unutmanın ne demek olduğunu bilmezdi. Daima ilmiyye kıyafetinde sarıklı olarak gezerdi. Arabî, Fârisî lisanlarına hakkıyla vakıf olduğu gibi Fransızca ve İngilizce de bilirdi. Bütün bu bilgileri sırf kendi gayret ve âteşin zekası sayesinde kazanmış, emsali ender yetişen ilim adamlarımızdandır.”

Pek çok talebe yetiştirdi. Ord. Prof. Ebu’l-Ulâ Mardin de merhumun meşhur talebelerindendi.

Pek çok nişan sahibi olan Mahmut Esat Efendi, velût bir kişiliğe sahiptır. Otuza yakın eseri vardır. İtmâm-ı Temyiz, ( İstanbul 1299), İlmü’l-Arz ve’l-meadin (İzmir 1303), Tarih-i İlm-i Hukuk (İstanbul 1331), Usul-i Fıkıh (İstanbul 1302), Ketabü’n-nikâh (İstanbul 1328), Din-i İslâm (İzmir 1300), Tarih-i İslâm (İstanbul 1314), Tarih-i Edyan (İstanbul 1330), Hukuk-ı Husûsiye-i Düvel (İstanbul 1312, Fransızca’dan) eserlerinden bazılarıdır.

Mahmut Esat Efendi sağlığında Seydişehir’de doğduğu baba evini eğitim hizmeti için bağışladı. Ev, uzun zaman “Seydişehir Rüştiyesi” olarak kullanıldı. Daha sonra ilkokul olan bina ilkokulun başka yere taşınmasıdan sonra da ortaokul olarak kullanılmaya devam edildi.

KAYNAKLAR

– Ebü’l-Ulâ Mardin, Huzur Dersleri, İstanbul 1966, C. II-III, s. 338;
– Türk Ansiklopedisi, İstanbul 1972, CXXIII, s.173;
– Belgeler için bk. Adem Atalay, Mahmut Es’ad Efendi, Konya 2010;
– Mehmet Önder, Seydişehir Tarihi, 1986, s. 167-168.