Abdülkadir Erdoğan

Abdülkadir Erdoğan
(1294/1879-1944)

Abdülkadir Erdoğan

Abdülkadir Erdoğan

1879 yılında Konya’da doğdu. Konya’nın köklü ailelerinden Hamdi-zade Hacı Ali Efendi’nin oğludur. İlk tahsilini mahalle mektebinde tamamladıktan sonra, medrese tahsilini ünlü bilgin Sivaslı Ali Kemâli Efendi’den aldı. Aynca Rüştiye ve darü’l-muallimîn’i de birincilikle bitirdi.

Darü’l-muallimîn’den 1895 yılında mezun olduktan sonra, öğretmenlik mesleğine intisab etti. 1909’da Konya İdadisi’nde hocalığa başladı. Burdur ve Konya İdadîve liselerinde öğretmenlik yaptı.

1913’de Konya Sultanisi’nde Farsça hocalığı, 1915’de açılan Medrese-i İlmiyye’de de İslâm Tarihi müderrisliğinde bulundu. Konya Dârü’l-Hilâfe Medresesi’nde Farsça ve İslâm tarihi, Kız Muallim Mektebi’nde din ve edebiyat derslerine girdi. Bir ara siyasete de atılan Abdülkadir Erdoğan, Konya il Genel Meclisi üyeliğinde, Vilâyet Encümeni üyeliklerinde bulundu. Siyasi rakiplerinin tuzağıyla, Bekir Ağa Bölüğü’nde Abdülhalik Ren-da ile birlikte aynı odada hapis yattı. Daha sonra Konya’dan mebus adayı olduysa da kaybetti. Politikadan ayrıldıktan sonra, kendisini tamamen araştırmalara verdi. Ve pek çok araştırmada bulunarak memleket kültür ve irfanına hizmetlerde bulundu. Konya tarihine, kültürüne ve folkloruna ışık tutan müstesna yazılar yazdı. Velût bir yazar olarak tanındı.

Konya’dan ayrılarak İstanbul’a yerleşen Abdülkadir Erdoğan, 1932 yılında Süleymaniye Külliyesi İmareti’nde kurulmuş olan Türk İslâm Eserleri Müzesi’ne İbnü’l-Emin Mahmud Kemal Bey’in yardımcısı olarak tayin edildi. 1935 yılında İbnü’l-Emin Bey’in emekliye ayrılmasından sonra, müdür vekilliğine, 1937’de de müdürlüğüne getirildi. 1943 yılında yaş haddinden emekliye ayrıldı, Aralık 1944 tarihinde vefat etti. Kabri İstanbul’da Edirnekapı Şehitliği’nde-dir.

Birçok eserde Abdülkadir Erdoğan’ın vefat tarihi, 1 Aralık 1944 olarak gösterilmektedir. Oğlu Muzaffer Erdoğan’ın Neşriyat Müdürlüğünü yaptığı Folklor Postası Ocak-1945, Sayı; 4 de babasıyla ilgili yazısında vefat gününü 4 Aralık Pazar günü öğleden sonra olarak verir ve 6 Aralık günü toprağa verildiğini kaydeder. Abdülkadir Erdoğan, Konya Muallimler Birliği ve Türk Ocağı’nın kurucu faal üyesi idi. Yetişmesine, gençlik yıllarında Konya’da sürgünde bulunan Ebü’z-Ziya Tevfik’in evinde yapılan toplantıların önemli rolü olduğu belirtilir.

Onun basılan iki kitabı dışında, Konya’da yayınlanan Türk Sözü, Babalık, İstanbul’da neşredilen Zaman gazetesinde yüzlerce makale ve araştırması neşredildi. Ayrıca Tarih-i Osmani Encümeni Mecmuası, Vakıfar, Türk Tarihi, Arko-logya ve Etnografya, Konya’da Halkevi tarafından çıkarılan Konya mecmuasında dizi yazıları yayımlandı. Dizi yazılarının çoğu kitaplaştırılacak mahiyettedir. Onun müze müdürlüğü sırasında müzede bulunan dokuz Kur’ân tercümesi ile ilgili “Kur’ân Tercümelerinin Dil Bakımından Değeri” başlıklı makalesi de ilim âleminde takdirle karşılanan makalelerinden birisidir.

Konya’da pekçok öğrenci yetiştiren Abdülkadir Erdoğan’ın, A. Rasih Koyunoğlu üzerinde, tarihi eserlerin ve yazma kitapların toplamasında teşviklerinin büyük rolü olmuştur. Bugün özel müze olarak dünyada bir eşi daha bulunmayan Koyunoğlu Müzesi’ni ona borçluyuz, diyebiliriz. Öğrencilik yıllarımızda onunla yapmış olduğum bir röportajda, müzenin kurulmasında Türk Ocakları’nın ve özellikle Abdülkadir Erdoğan’ın büyük rolü olduğunu vurgulamışlardı.

Eserleri:

1. Şeyh Vefa Hayatı ve Eserleri, İstanbul, Ahmet İhsan Basımevi, 1941.
2. Türk İslâm Eserleri Katalogu, İstanbul, 1939.

Bazı Makaleleri:

1. Alâeddin Camii Şerifi-Karatay Medresesi, Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası, Sayı: 33, l Ağustos 1331.
2. Deli Hüsrev Paşa (Konya Valilerinden) Türk Sözü, 17 Temmuz 1918.
3. Ebu İshak Kazerûnî, Türk Sözü, Şubat 1918.
4. Ahizade Mehmet Çelebi, Babalık, 6 Nisan 1932.
5. Konya’da Mevcut Müessesat-ı İslâmiye, Babalık, 6 K. Evvel 1914-12 Temmuz 1915
6. Piri Mehmet Paşa, Babalık, 10 Mart 1932.
7. Eski Türk-Anadolu Halıları, Konya , Sayı: 28-29.
8. Silleli Süruri Hayatla ve Şiirleri, Konya, Sayı 11-13-15,18-,23, 1937-1938.
9. Konya’da Eski Medreseler ve Medreseliler, Konya, Sayı: 20-27,1938.
10. Meram Bağları, Konya, Sayı 7, Mart 1937. s.
11. Konya’da Eski Tekkeler, Konya, Eylül 1937 Sayı, 13,16,17.

KAYNAKLAR

– Semavi Eyice, “Erdoğan Abdülkadir”,TDV İslâm Ansiklopedisi;
– Uz, Yeni Konya 26 Şubat 1975-5 Mart 1975 (İzzet Koyunoğlu ile röportaj);
– Geniş bilgi ve eserleri için bk. Uz Konya Kültürüne Hizmet Edenler, 2003, s. 18-25;
– Sural, a.g. dizi yazı, Yeni Konya, 25 Eylül 1975.
– Hüseyin Köroğlu. Konya Lisesi Tarihi, 1989 Konya, s. 102.;
– Muzafer Erdoğan, İzahlı Konya Bibliyografyası, İstanbul 1952;
– Folklor Postası Ocak-1945. S. 4.
– Bayram Ürekli, “Erdoğan Abdülkadir”, Konya Ansiklopedisi, s.3 / 208-209.