Kasım Halife

Kasım Halife
(ö.1527’den sonra)

Doğum ve ölüm tarihleri bilinmeyen Kasım Halife, Hayreddin Efendi adında bir zatın oğludur. Şeyh Ali es-Semerkandî Hazretleri’ne mensuptur. Sonradan halifeleri olduğu için; “Kasım Halife” olarak anılmıştır. Veliler listesinde yer alır.

Kasım Halife, tanzim ettiği bir vakfiyeye göre, Meram’da adını taşıyan semtte bir cami ile civarında bir zaviye yaptırmış ve bu hayır müesseselerinin yaşaması için bunlara pek çok tarla, dükkân, çiftlik ve bir de değirmen vakfetmiştir.

Kasım Halife’nin Aladağ’daki vakfettiği yaylasında kişniş denilen kuş üzümü bol yetiştiği için, soyu sonradan “Kişnişçiler” lakabıyla anılmıştır. Aile hâlâ devam etmektedir. Ve Kişnişçi soyadını taşır.

Kasım Halife’nin vakfiyesine göre, vakıf mütevellisi, hayatta oldukça kendisi, vefatından sonra oğlan ve kız çocuklarının en salihi mütevelli olacaktır. Fakat erkek evlat daima tercih edilecektir. Mabedin imam ve hatibi kendi evlâdı arasından seçilecektir. Mabedin geliri üçe taksim edilir, birisini mütevelli alır. Diğer üçte ikisi cami ve zaviyenin masrafarına tahsis edilir.

Kasım Halife Camii’nin kuzey ve batı tarafı tamamen kabristandır. Cami bahçesine girişte mecvut Selçuklu tipi iki sandukanın başlarındaki kitabeler zamanla yok olmuştur. Mabedin banîinin oğlu, Kadı Mehmet Efendi de burada metfundur.

Kadı Mehmet Efendi de, babasının yolundan ayrılmamış, Şerafeddin Camii civarındaki tam teşkilatlı bir evini, cami ve zaviyeye vakfetmiştir.

Hâlen Kasım Halife ve oğlu Mehmet Bey vakıfarının mütevellisi bulunan Eczacı Rüştü Kişnişçi Bey’den temin etmiş olduğumuz Vakıfar Genel Müdürlüğü arşivinde mevcut, 1786 numaralı defterin 194 sahife ve 44. sırasında kayıtlı Kasım Halife’ye ait 933 tarihli vakfiyenin Arapça tercümesinden şunları öğreniyoruz:

Kasım Halife, önce fıkıh, tefsir, lügat ve âletle ilgili bütün kitaplarının adlarını sayarak ve bunları vakfettiğini bildirerek başlıyor vakfiyesine. Kasım Halife Camii civarında çok geniş bir arazi. Yeni Meram Yolu bu tarlaların üzerinden geçmiş. Şimdiki Meram Karakolu, yanında bir zamanlar “Karides Restoran” olarak kulanılan bina ve arazisi ile bunların sağ ve solundaki yerlerin tamamı Kasım Halife Camii ve Zaviyesi’nin vakfıdır. Yine, Hadim Aladağ-Hatunsaray ve Belviran’da geniş arazi ve meralar, zaviye bitişiğindeki değirmen, İğneciler çarşısında bir dükkân, yapılan vakıfar arasındadır. Zaviye, değirmen ve arazilerin büyük bir bölümü yok olmuş. Şimdi Şerafeddin Camii Kuzeydoğusunda ve Ali Efendi Muallimhanesi bitişiğindeki Kişnişçi Pasajı’nın bulunduğu yer, Kasım Halife’nin oğlu Kadı Mehmet Bey tarafından vakfedilmiştir.

Kasım Halife Camii ve Haziresi

Kasım Halife Camii ve Haziresi

Yukarıda bahsi geçen vakfiyeden anlaşıldığına göre, Kasım Halife’nin, 1527 yılından sonra vefat ettiği anlaşılmaktadır.

Kasım Halife’den günümüze kadar devam eden bir şecere koymak istemiştim, fakat bu mümkün olmadı. Mehmet Bey’den sonra, aradaki kopukluğu gideremedik.

V.A. Gordeleuski’ nin “Kasım Kalfa Afrikalı olup Karamanoğlu muasırıdır” notu dikkat çekicidir. (Konya, 1938,18-19/1057)

KAYNAKLAR

Konyalı, a.g.e. s. 436-438;
Yusuf Küçükdağ, Türk Tasavvuf Araştırmaları, Konya 2005, s. 373;
Özönder, a.g.e.s. 205;
V.A. Gordeleuski “Konya İrva ve İska Tarihine Dair Materyeller, (Çev. Hasan Ortekin), Konya mecmuası, 1938, 18-19/1057;
Es (Uz), a.g. ansiklopedi, s.2/220.