Mehmet Muhlis Koner
(1886 -1957)
Mehmet Muhlis Koner
17 Mayıs 1886 tarihinde Konya’da doğdu. Babası Rüştü Efendi, annesi Emine Şerife Hanım’dır. Anne tarafından Hazret-i Mevlâna soyundandır. Yani “İnas” Çelebi’dir.
Küçük yaşlarda babasını kaybettiği için annesi ile dayısı Tevfik Efendi’nin himayesinde yetişti. Osmanlı yıllarında doğup Cumhuriyet döneminde büyük hizmet ifa eden köprü nesillerdendi.
İlkokul ve rüştiyeyi bitirdikten sonra, özel hocalardan ders aldı. İdadi tahsilini müteakip bazı memuriyetlerde bulundu. Konya Hukuk Mektebi’ne kaydolduysa da bitiremeden son sınıftan ayrılmak mecburiyetinde kaldı. Kendi kendine Fransızca’sını ilerletti. Daha sonra, çok sevdiği öğretmenlik mesleğine intisap etti. Bir süre Dârü’l-Hilâfetü’l-Aliyye Medresesi’nde Edebiyat muallimliğinde bulundu. Uzun yıllar Konya Lisesi’nde ve muhtelif okullarda Fransızca, psikoloji, sosyoloji, mantık, felsefe ve edebiyat dersleri okuttu. Koner, Namdar Rahmi ve Naci Fikret gibi pek çok başarılı öğrencinin çok sevdiği ve değer verdiği hocaların başında gelirdi.
M. Muhlis, bir taraftan da o zamanlar Konya’da neşredilmekte olan başta Babalık olmak üzere mahalli gazete ve dergilerde çeşitli konularda yazılar yazdı. Ölünceye kadar da elinden kalemi bırakmadı. Yazı ve çalışmalarıyla devrin valisi Muammer Bey’in dikkatini çekti ve genç yaşlarda Konya Belediye Reisliği’ne getirildi. Milli Mücadele yıllarında bu görevi devam etti. İstiklal Savaşı müddetince millî kuvvetlere erzak ve mühimmat temininde yardımcı oldu. Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti faliyetlerinde fiilen görev aldı. Millî Mücadele boyunca, millî kuvvetlerden desteğini hiç eksik etmedi. Delibaş Olayı’nda belediye başkanı idi. Delibaş ve avenesi bile onu görevinde bıraktı. Fakat o, isyancılara karşı oldukça cesur davrandı. Onların gönderdikleri yazıları kayıtlara geçmedi, pek çok isteklerini de yerine getirmedi. Hastalığını bahane ederek Meram’daki evine çekildi. Bir ara da istifa ettiyse de istifası kabul edilmedi. Olay sonrasında almış olduğu bir takım tedbirlerle, yaraların biran evvel sarılmasında da büyük gayret sarf etti. Bunda başarılı da oldu.
1927 yılında Adana Milli Eğitim Müdürlüğü’ne getirildi. Bir süre de Eskişehir Milli Eğitim Müdürlüğünde bulundu. 1945 yılında Selçuk isimli günlük gazeteyi çıkarmaya başladı. Fakat 1947 yılında tekrar Konya Belediye Başkanlığı’na seçilmesi ve yoğun işleri dolayısıyla gazetesini kapatmak mecburiyetinde kaldı. Belediye başkanlığı döneminde, Konya’ya elektrik santralini getirdi, Yeni Pazar ve Hal binalarını yaptırdı, Alâeddin Tepesi’ni ağaçlandırdı ve Müze Caddesi’ni açtırdı. İlk belediye başkanlığı döneminde de Konya’da 1917 yılında ilk atlı tramvay tesisini de o kurdu.
1950 yılında Belediye başkanlığından ayrıldıktan sonra, kendisini tamamen Mesnevi çalışmalarına verdi. Sekiz yılı aşkın bir süre uğraşarak Mesnevî’nin Özü isimli en hacimli eserini meydana getirdi.
M. Muhlis Koner genç yaşlardan itibaren çok çeşitli konularda eserler veren, makaleler neşreden ve binlerce öğrenci yetiştiren, fikir-kül-tür ve şehir hayatımızda derin izler bırakan, Şark’ı ve Garp’ı tanıyan gerçek bir Konya münevveri idi. Belediye Başkanı bulunduğu dönemde yayımlanan, Konya ve Rehberi isimli eserinin ön sözünde, memleketin aydın ve yöneticilerini, bulundukları bölgelerin tarihlerini yazmaya teşvik etti.
Konya’da yayımlanan başta Babalık, Ekekon, Öğüt, Konya Mecmuası, Yeni Konya, Yeni Meram olmak üzere, İstanbul ve Ankara’da münteşir, Şehbal ile Din Yolu mecmualarında çeşitli konularda yazılar yazdı.
Önemli hizmetler ifa ettikten sonra, 21 Ekim 1957 tarihinde vefat eden M. Muhlis Koner Üçler Kabrisianı’nda metfundur. Vefatı üzerine Feyzi Halıcı onunla ilgili hissiyatını şu mısralarla dile getirir.
Hocamız Muhlis Koner Bey’in anısına:
Bir bilim âbidesi, misilsiz paratoner,
Zekâsı her güçlüğe ışıktır, yanar söner,
Mesnevi’ nin Özü’dür, semazen olur döner
Hoşgörü, nükte, kelam, gönlünde bin bir hüner
Yazardır, öğretmendir, her meşakkati yener
Belde başkanı olur daim hizmeti dener
Ölümsüz bir isimdir Konya’da Muhlis Koner,
Eserleri:
1. Görüşlerim, 1943 (Din, ahlak, hukuk, felsefe vs. gibi konulardaki görüş ve düşüncelerini aksettiren konulardan oluşan bir kitaptır.)
2. Gelin-Kaynana,1943 (Beş perdelik piyes),
3. Ayaşlı Şakir, 1933 (Faik Soyman’la birlikte),
4. Rete ve Ben (Roman, basılmamıştır.),
5. Konya ve Rehberi, 1923 (Mümtaz Bahri, Faik Soyman ve M. Ferit ile birlikte. Bu eser 1997 yılında tarafımızdan sadeleştirilerek yeni harfere çevrilmiş ve Konya Aydınlar Ocağı tarafından bastı rılmıştır).
6. Hovarda (Üç perdelik piyes, yayınlanmamıştır),
7. Mesnevinin Özü, 1961 (Konya Belediyesi tarafından basılmıştır.)
8. Maarif, 1331 (İnkılâb-ı Efâr, Serisinin birinci kitabıdır. Konya Vilâyet Matbaası’nda basılmıştır.)
KAYNAKLAR
– Arabacı, a.g.e.s. 569;
– Özgen Kûçükkoner, “Dedem M. Muhlis Koner”. Yeni Gazele eki Cörk, s. 5.4.2000, s 99;
– Caner Arabacı, Milli Mücadele Döneminde Konya Öğretmenleri, Konya-1991. s. 160.