Hafızzade Hacı Mustafa Muhtar Efendi

Müftü Kara Hafızzade Hacı Mustafa Muhtar Efendi
(ö.1287/ 1870)

Konya’nın tanınmış ve köklü ailelerinden birine mensup olan Hacı Mustafa Efendinin müderrislerden Hacı Musa Efendi’nin oğludur. Doğum yeri Konya olup, hangi tarihte doğduğu bilinmemektedir. Dedeleri Seydişehir’den gelip Konya’ya yerleşmişlerdir. *

Meşhur Kırkağaçlı Hacı Süleyman Efendi ile Konya Müftülerinden Abdülehad Efendi’nin rahle-i tedrisinde yetişti ve bir süre de Konya Müftülüğü’nde bulundu. Kara Hafız ünvanıyla anıldı.

Mustafa Efendi, Hacı Hasan Camii bitişiğinde bulunan Fethiye Medresesi’nin zamanla harap olması üzerine, bu medreseyi tamir ettirerek müderrisliğini üstlendi ve Medresenin müderrisliği 1255 h./1839 yılında kendisine tevcih edildi.

Sonradan Mustafa Efendi’nin çocukları Abdurrahim ve Hacı Ahmet Efendiler tarafından eski Ticaret Odası Binası’nın yerinde bulunan Kürkçü Hamamı’nın arsası ile Fethiye Medrsesi birleştirerek Karahafız Medresesi adıyla anılan medreseyi inşa ettiler.

Medresenin vakfiyesinin tescili Mustafa Efendi’nin vefatından sonra oğulları Abdurrahman ve Hacı Ahmet Efendiler tarafından yaptırıldı.

Hacı Mustafa Efendi, tedris hayatında pek çok öğrenci yetiştirerek icazet verdi ve uzun yıllar Sultan Selim Cami’inde halka vaaz ve nasihatlarda bulundu. Merhumun zamanın meşhur hatiplerinden olduğu rivayet edilir.

1 Recep 1283/1866 tarihli bir mazbata, Karahafız Mustafa Efendi’ye dersiamlık cihetinin tevcihi ile ilgilidir, Yine 13.S. 1325 tarihli bir belgeden Mustafa Efendi’ye İzmir Paye-i Mücerredi tevcih edildiği anlaşılmaktadır.

Âlim, fazıl ve hafız-ı Kur’ân olan Mustafa Efendi, 1287 H. 1870 M. yılında vefat etti ve Mevlâna Dergâhı Haziresi’ne defnedildi. Kabir taşı kitabesinden de anlaşılacağı üzere Hacc-ı Ekber’e tesadüf eden bir dönemde hac görevini ifa etti.

Üçler kabristanında yapmış olduğumuz araştırmalar sırasında, merhumun kabir taşını, diğer aile fertlerinin metfun bulunduğu yerde buldum. Mevlâna Dergahı haziresindeki kabir taşları kaldırılırken bu taşın da Üçler Mezarlığı’na getirildiği anlaşılmaktadır.

Torunları, bizim de mahallemiz olan Kalecik Mahallesi’nde ailenin adını taşıyan Karahafız Sokak’da otururlardı. Evleri, yıkılan medreselerinin kıblesinde idi. Medrese ile aralarında Veli Beylerin evi bulunuyordu.

Kara Hafızzade Mustafa Efendi’nin talebeleri içerisinde birçok kadı, müftü ve ilim adamı mevcut olup, ölümünden sonra da yeri boş kalmamış, yerine oğlu Hacı Abdürrahim Efendi geçmiştir.

Gök mermerden yapılmış tarihî ve estetik özelliği bulunan kabir taşı kitabesi şöyledir:

Küllü nefsin zâikatülmevt
Hamil-i Kur’ân-ı Yezdân eşref-î ümmet bu ya
Vâris-i şer’i Muhammed nasıh-ı millet bu ya
Kavl-i sâdık fi’li hâlis âlim-i nâyâp idi
Hâsıl-ı vaktin feridi nâme-i şevket bu ya
Neşredip hadden efzûn verdi icazet ehline
Hacc-ı ekber oldu ya hû hüsn-i izzet bu ya
Geldi hatiften nidâ-yı irciî emrin tutup
Rûhu Rahman’a teslim â’zam-ı devlet bu ya
Hazret-i Monla’ya geldikte oku bir Fatiha
Ruhuna bahşet azizim efdal-i haslet bu ya
Fevz-i Hak’la mevtine tarih düştü lafz-ı arûb
Kabrini nur eyle ya Rab hâfiz-ı sûdet eyle.

 

* Kitabın ikinci baskısında Kara Hafızzade Mustafa Efendi’nin babasının müderris Arif Efendi olduğunu yazmış ve bilgiyi Selçuk Es’in Koyunoğlu Müzesi’nde muhafaza edilen Kara Hafız ailesi ile ilgili yazdığı bir yazıdan almıştım. Gilisralı Osman Efendi’nin bir talebesine verdiği icazetteki silsileden, Gilisralı Osman Efendi’nin hocasının Kara Hafız Mustafa Efendi olduğunu öğreniyoruz. Bu icazetnamede Kara Hafız Mustafa Efendi’nin ismi ile babasının adı metinde, “Eşşeyh Mustafa el-Muhtar bin Musa Kara Hafız Efendi” olarak geçiyor. Bu duruma göre Kara Hafızzade Mustafa Efendi’nin babasının adı, Musa’dır. İcazetnamelerdeki bilgiler şüphe götürmez bilgilerdir. Bu bilgiler tapu kayıtları gibi belgelerle de tevsik edilebilir. Bu yanlışlığın sülale içerisinde Arif Efendi adında bir zatın bulunmasından kaynaklandığını tahmin ediyorum.

KAYNAKLAR

– İzzet Sak, Kadı Sicilleri Işığında Konya’da Yapılan Vakıfar, Konya 2012, s.109-110
– Arabacı, a.g.e. s, 252; Önder, Maarif, a.g.e.s. 47;
– BOA, 01/R/1283, Dosya No: 722, Gömlek No: 8, Fon Kodu; MVL;
– Uyar, Bilginler, S. 127-128. s. 15;
– Sural, a.g.dizi yazı, 18 Ekim 1975.